Phục dựng màu di ảnh 10 nữ anh hùng liệt sĩ dân quân Lam Hạ

Theo dõi MTĐT trên

Hưởng ứng các hoạt động nhân kỷ niệm 77 năm ngày Thương binh Liệt sĩ (27/7/1947 – 27/7/2024), sáng 23/7, tại Hà Nội, Tổ chức “Trái tim người lính Việt Nam” phối hợp với CLB “Mãi mãi tuổi 20”, Tạp chí Môi trường và Đô thị Việt Nam; Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam và Hội đồng Họ Đặng Việt Nam tổ chức giới thiệu di ảnh 10 nữ anh hùng liệt sĩ dân quân Lam Hạ (TP Phủ Lý, tỉnh Hà Nam) vừa được phục dựng màu từ ảnh đen trắng.

“Thu - Thi - Tâm - Tuyết - Lan - Phương - Thuận - Thẹp - Chung - Oánh”, đó là tên của 10 nữ dân quân - những “bông hoa thép” đã ngã xuống trên mâm pháo Lam Hạ (Phủ Lý, Hà Nam). Nhắc đến Lam Hạ là nhắc tới những ký ức không thể quên về một thời đạn bom khốc liệt trong những năm tháng chống Mỹ cứu nước.

Xã Lam Hạ xưa (nay là phường Lam Hạ) là một trọng điểm giao thông quan trọng trên tuyến đường huyết mạch từ hậu phương miền Bắc chi viện cho tiền tuyến miền Nam, đã trở thành mục tiêu đánh phá ác liệt của kẻ thù. Để bảo vệ thị xã Phủ Lý và những vùng lân cận, ngày 5/8/1965, Đại đội dân quân phòng không xã Lam Hạ được thành lập gồm 87 người.

Họ là những thiếu nữ dân quân đã không sợ gian khó, chiến đấu kiên cường, góp phần bẻ gãy ý đồ của đế quốc Mỹ leo thang đánh phá miền Bắc. Trận địa pháo Lam Hạ năm xưa là tuyến phòng thủ vô cùng quan trọng, giữ cho giao thông thông suốt bởi cây cầu sắt bắc ngang sông Châu và một ga tàu lửa ở giữa thị xã Phủ Lý. Trong những ngày đầu cuộc chiến, các nữ dân quân tuổi đời từ 16 đến 24 của 2 thôn Đình Tràng - Đường Ấm, đã anh dũng chiến đấu và hi sinh ngay trên mâm pháo.

Những năm 1965 – 1967, địa bàn phường Lam Hạ (TP. Phủ Lý - tỉnh Hà Nam hiện nay) là một trong những trọng điểm bị không quân Mỹ đánh phá ác liệt ở miền Bắc, vì có tuyến đường sắt và đường bộ tiếp tế cho chiến trường miền Nam, với mục tiêu chính là 2 cây cầu bắc qua sông Châu dành cho ô tô và xe lửa và cống 7 cửa đập Lạc Tràng giữ nước cho 3 tỉnh Hà Nam, Nam Đinh và Ninh Bình. Đó là giai đoạn bom đạn Mỹ trút xuống Hà Nam suốt ngày đêm. Lam Hạ được coi như “Đồng Lộc” thứ 2 ở Việt Nam.

Tham gia chiến đấu bảo vệ địa bàn này, Trung đội nữ dân quân Lam Hạ, được trang bị pháo phòng không tầm thấp 37 ly và 57 ly. Tuổi đời họ còn rất trẻ, chỉ từ 17 đến 20. Trong những trận chiến đấu ác liệt với máy bay Mỹ, lần lượt 10 nữ dân quân đã anh dũng hy sinh trong những năm 1966 - 1967…

Đầu tiên là trận ngày 1/10/1966, tại trận địa pháo cao xạ đặt cách cầu Phủ Lý khoảng 300m. Sáu nữ pháo thủ dân quân là Đinh Thị Tâm, Phan Thị Tuyết, Nguyễn Thị Thu, Nguyễn Thị Thi, Phạm Thị Lan, Vũ Thị Phương đã anh dũng hy sinh.

Tám ngày sau, ngày 9/10/1966, máy bay Mỹ điên cuồng tấn công trận địa phòng không đặt tại thôn Đường Ấm. Trong trận chiến này có ba nữ pháo thủ dân quân là Nguyễn Thị Thuận, Trần Thị Thẹp, Nguyễn Thị Oánh đã anh dũng hy sinh.

Gần một năm sau, ngày 7/7/1967, tại trận địa pháo đặt ở thôn Hòa Mạc, nữ dân quân Đặng Thị Chung đã chiến đấu dũng cảm đến hơi thở cuối cùng.
Trong kháng chiến chống Mỹ, “10 cô gái Đồng Lộc” là Thanh niên xung phong, đã dũng cảm hy sinh trong khi làm nhiệm vụ san lấp hố bom và bảo đảm giao thông tuyến lửa... Còn “10 cô gái Lam Hạ” là dân quân trực tiếp chiến đấu, họ hy sinh khi ngẩng cao đầu trên mâm pháo, bắn trả máy bay Mỹ.

Nhưng đáng tiếc là người cả nước còn rất ít người biết về các chị! Nếu có hỏi ai về tấm gương của 10 cô gái nào đã hy sinh trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, thì chắc chắn người ta sẽ nói ngay đến địa danh Đồng Lộc (Hà Tĩnh). Bởi thế huyền thoại về “10 cô gái Lam Hạ” diễn ra đã hơn nửa thế kỷ, mà sự tôn vinh của hậu thế chưa xứng tầm. Thậm chí, đã có một thời gian dài gần như bị lãng quên…

Ở vùng đất Lam Hạ bây giờ, tên tuổi 10 cô gái anh hùng đã trở thành biểu tượng thiêng liêng, là “10 bông hoa thép” bất tử trong lòng người dân. Thế nhưng có một sự thật rằng, mảnh đất anh hùng Lam Hạ suýt bị lãng quên. Ngay cả ở thời điểm năm 2008, khi thành phố Phủ Lý được thành lập trên cơ sở thị xã cũ, Lam Hạ vẫn vô danh nép mình bên dòng sông Châu, lặng lẽ thu mình sau lũy tre làng tách biệt với đường Quốc lộ 1 ồn ào xe cộ.

Cuối năm 2011, sau hơn 2 năm khởi công, đền thờ Liệt sĩ tỉnh Hà Nam được hoàn thành trên nền trận địa pháo cao xạ phòng không năm xưa. Toàn bộ công trình tọa lạc trên diện tích 2,5ha, cùng với khu đền 10 cô gái Lam Hạ đã tạo nên khu tưởng niệm khang trang, trở thành “địa chỉ đỏ” bồi đắp lòng yêu nước và giáo dục lịch sử cho thế hệ trẻ.

Năm 2016, bằng sự khởi xướng, đề xuất của Thiếu tướng Đào Trọng Hùng, nhà văn Đặng Vương Hưng và bà Trần Hồng Dung. Với sự quan tâm đặc biệt của nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan, nhiều cơ quan tổ chức đã tích cực vào cuộc, tôn vinh sự hi sinh anh dũng của 10 nữ dân quân Lam Hạ. Trong đó có Câu lạc bộ Mãi mãi tuổi 20, Tạp chí Môi trường và Đô thị Việt Nam, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam, Viện Nghiên cứu bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc. Cùng sự ủng hộ tích cực của các cơ quan, chính quyền tỉnh Hà Nam, 10 nữ liệt sĩ dân quân Lam Hạ đã được truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

Theo mốc thời gian tính từ năm 1966 đến nay, đã 58 năm trôi qua nhưng người dân Lam Hạ chưa bao giờ quên được cái ngày “máu nhuộm đỏ những mái đầu xanh”, để làm nên một Lam Hạ mãi trường tồn như một huyền thoại.

Đại tá, nhà văn Đặng Vương Hưng, Chủ tịch Tổ chức “Trái tim người lính Việt Nam” cho biết, những năm qua, Quỹ “Mãi mãi tuổi 20”, Tổ chức “Trái tim người lính Việt Nam”, Tạp chí Môi trường và Đô thị Việt Nam và các đơn vị luôn đồng hành với các hoạt động tri ân, tôn vinh sự hy sinh của 10 cô gái dân quân Lam Hạ. Đến hôm nay đã tổ chức phục dựng thành công hình ảnh của 10 liệt sĩ.

Trong quá trình phục dựng, nhóm họa sĩ gặp nhiều khó khăn khi các liệt sĩ đều hy sinh ở độ tuổi rất trẻ, từ 16 đến 20, nhiều di ảnh đã mờ nhòe, có người không để lại di ảnh. Trong đó có trường hợp liệt sĩ Nguyễn Thị Thi hy sinh khi mới 16 tuổi,  nhóm họa sĩ phải phục dựng từ tranh vẽ có tại đền thờ 10 cô ở phường Lam Hạ.

Theo bà Nguyễn Thị Tuyết, Giám đốc Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam, ghi nhận và trân trọng cảm ơn nghĩa cử của Tổ chức “Trái tim người lính Việt Nam”, CLB “Mãi mãi tuổi 20” , Tạp chí Môi trường và Đô thị Việt Nam và các đơn vị đồng hành. Thời gian tới, những di ảnh của các liệt sĩ sẽ được bảo tàng đưa vào các triển lãm, trưng bày phục vụ đông đảo nhân dân./.